Biologische klok

Zowel mensen als dieren hebben een biologische klok in zich. Deze interne ‘klok’ geeft aan wanneer wij moeten wakker worden, eten, of slapen. Achter onze oogkassen zit de hypothalamus, wat het regelcentrum van de hersenen is. Deze hypothalamus stuurt de interne klok aan door een afgifte van hormonen en een regeling van de bloeddruk en lichaamstemperatuur. Onze biologische klok zorgt ervoor dat alle belangrijke (lichaams)processen volgens een 24-uurs ritme verlopen. Dit 24-uurs ritme staat ook bekend als het ‘circadiane ritme’. Bij deze lichaamsprocessen kan er gedacht worden aan het slaap-waak ritme, de (bijbehorende) hormonale afgiften, en schommelingen van de lichaamstemperatuur bij het slapen gaan. Ook de stemming en het gedrag zijn hierbij van grote invloed. Het circadiane ritme bestaat officieel uit een tijdspanne van 24 uur en 11 minuten, waardoor zij net even afwijken van de dag van 24 uur. Echter, door de wisselingen van licht en donker buiten, kan onze biologische klok zich hierop aanpassen. Met name de stof melatonine is verantwoordelijk voor het slapengaan. Dit hormoon wordt aangemaakt in de pijnappelklier, en stijgt gedurende de avond vordert waardoor men zich slaperig voelt worden. Rond 20:00 ’s avonds begint het aanmaken van dit hormoon, en dit duurt tot 03:00. In de ochtend en gedurende de dag is deze stof niet tot nauwelijks meer in het lichaam aanwezig. Het lichaam geeft met de aanmaak van melatonine aan dat het (bijna) tijd is om te gaan slapen, waardoor het juiste dag-nachtritme in stand wordt gehouden. Tevens kunnen er verstoringen optreden in deze biologische klok. Iemand kan moeite hebben met het wakker worden of slapen gaan, maar ook om wakker te blijven gedurende de dag. Jetlags of nacht- en ploegendiensten kunnen hier een oorzaak van zijn. De natuurlijke tijden worden hierbij opgeschoven waardoor de klok in de war raakt. Bij een verstoring hiervan kunnen klachten optreden zoals concentratieproblemen, gebrek aan energie, prikkelbaarheid, hoofdpijn en verstoring van de stoelgang. Na enkele dagen kan de biologische klok zichzelf weer herstellen, maar ook bestaan er chronische (slaap)verstoringen. Het gebruik van melatonine kan helpen om het ritme van de biologische klok wat te herstellen, waarna het lichaam dit zelf weer in een goede balans kan produceren op de ‘normale’ tijdstippen.